Simon Rozendaal, wetenschapsredacteur van de Elsevier, is de columnist die mij het meest irriteert. Aan de ene kant omdat ik het niet met hem eens ben, maar dat maakt hem natuurlijk geen slechte columnist. De voornaamste reden is dat hij selectieve waarheden vertelt, en dat doet als wetenschapsredacteur. Hij doet me denken aan Richard Dawkins: polemisch en messcherp, maar soms volstrekt onjuist en selectief. Gelukkig kan ik zijn gedachtegoed goed gebruiken om een concept uit de milieukunde uit te leggen: de Environmental Kuznets curve (EKC).
Economie
Voor economen moet de Kuznets Curve bekend voorkomen. En dat klopt, want de Kuznets Curve komt ook uit de economische wetenschap. Simon (is dit toeval?) Kuznets veronderstelde dat er een relatie bestaat tussen economische groei en inkomensongelijkheid. Als een land zich economisch ontwikkeld zal de inkomensongelijkheid eerst toenemen, om vervolgens af te nemen. Eerst wordt slechts een aantal mensen erg rijk maar op een gegeven moment zal dit nivelleren (voor wie dit woord nog kan lezen zonder aan de zorgpremie te denken) en zal de samenleving als geheel gelijker worden. Grafisch ziet dit er als volgt uit:
De vorm van deze relatie is dus een omgekeerde U. Ik zal verder niet ingaan op dit economische verhaal (zie Wikipedia), maar dit concept is belangrijk voor ons onderwerp. In de jaren negentig verscheen er namelijk een rapport van de Wereldbank, waarin hetzelfde betoog voor milieuvervuiling en economische groei gehouden werd: bij economische groei neemt eerst de milieuvervuiling toe, om vervolgens af te nemen. Dat is immers logisch: eerst wil men vooral goed te eten hebben en neemt men een vervuilende landbouw voor lief, daarna wil men mooie bloemetjes en bijtjes op de akker. Dit is precies wat Simon Rozendaal beweert: mensen die arm zijn, willen dat de schoorsteen rookt, mensen die rijk zijn, ergeren zich aan walmende rookpluimen. Grafisch ziet dat er als volgt uit:
Is er wetenschappelijk bewijs?
Dit alles klinkt heel logisch. Het heeft raakvlakken met de Piramide van Maslow: eerst wil men eten en drinken, daarna begint men zich te bekommeren om andere dingen, waaronder een schoon milieu. Maar is het ook waar? De werkelijkheid blijkt een stuk ingewikkelder. In een uitgebreid en invloedrijk reviewartikel The Rise and Fall of the Environmental Kuznets Curve* beschrijft professor Stern de theorie en de praktijk van de Environmental Kuznets Curve. Zijn conclusie: ‘There is little evidence for a common inverted U-shaped pathway that countries follow as their income rises’. In normaal Nederlands: de gedachte dat milieuvervuiling afneemt als we rijker worden is onjuist.
Hoe zit het dan wel?
Daar is niet alles mee gezegd. Want wat bedoelen we eigenlijk met milieuvervuiling? Er is wel degelijk bewijs dat sommige vormen van vervuiling afnemen bij toenemende welvaart. China implementeert bijvoorbeeld Europese standaarden voor de uitstoot van auto’s. En veel vormen van lokale vervuiling (o.a. vervuilen van afvalwater door fabrieken) nemen af door striktere regelgeving. De industrie krijgt steeds meer te maken met wetten en regels naar mate de samenleving rijker wordt. Dus, soms gaat de theorie wel op. Hoe kan dit verklaard worden? Hiervoor kunnen we de onderstaande figuur gebruiken:
Een verklaring voor het bestaan van een EKC is namelijk dat vervuiling een andere vorm krijgt. Bijvoorbeeld: fabrieken moeten hun afvalwater extra schoonmaken vanwege een vervuilende stof, stof A. Hiervoor is veel meer energie nodig. Hierdoor neemt stof A af, maar wordt er door een verhoogd energiegebruik meer CO2 uitgestoten. Als je dit meeneemt in je scenario krijg je de figuur zoals ‘New Toxics’ in de grafiek hierboven. Dus: de vervuiling neemt af als je stof A meet, maar in totaal neemt de vervuiling toe.
Een andere verklaring is dat vuile productie naar het buitenland verplaatst wordt, waar minder regelgeving heerst. Hierdoor krijg je een ‘Race to the Bottom’, productie vindt daar plaats waar de regelgeving het minst strikt is. Dus, als je in een rijk land gaat meten, meet je minder vervuiling. Op wereldschaal neemt de vervuiling echter nog steeds toe. Een gerelateerde verklaring is dat industrieën zich ook binnen een land verplaatsen. In arme landen hebben steden de meeste industrieën, maar gaandeweg verplaatsen fabrieken zich meer naar lokale gebieden. Concentraties van vervuilende stoffen nemen dan af, maar de absolute aantallen blijven groeien.
Conclusie
Kortom, de conclusie dat milieuvervuiling afneemt als een samenleving rijker wordt is dus niet waar. Echter, in sommige, lokale gevallen gaat dit wel plaatje op. Het hangt vooral af van je definitie van milieuvervuiling en welke vormen van vervuiling je meeneemt in de analyse. De werkelijkheid is dus iets complexer. En dat is goed te gebruiken in een polemisch stukje: je kunt immers heerlijk selectief zijn. Daarom is Simon Rozendaal voor mij vergelijkbaar met Richard Dawkins: retorisch sterk, inhoudelijk zwak en selectief. Hoewel ik me afvraag of de Elsevier-lezers daarom malen. Maar daarover later meer.
*The rise and fall of the environmental Kuznets curve – DI Stern – World development, 2004 – Elsevier
The post Milieu Must-Reads 6 – The Environmental Kuznets Curve appeared first on Henri de Ruiter.